Играем - историю, традиции страны изучаем: познавательная игротека

Маша і мядзведзь 

Жыла-была дзевачка Маша.  
Пайшла яна з сяброўкамі ў лес чарніцы збіраць. Знайшлі дзевачкі невялічкую лапінку ягад, сабралі ўсе, ды пайшлі далей шукаць. Кусцік за кусцік, чарнічка за чарнічку, так і не заўважыла Маша, як заблудзілася.  
Стала яна крычаць. Ніхто з сябровак не адгукваецца, звала, звала Маша, асіпла. А ўжо і змяркацца пачало. Цёмна ў лесе стала, страшна.  
Спужалася дзевачка, заплакала. Пачала скрозь слёзы зваць:  
 
«Хто ў бары, хто ў лесе, прыйдзі ка мне нанач!» 
Ніхто не адклікаецца. Толькі страшна гудзе лес ды рэха адгукаецца. Яшчэ раз крыкнула Маша:  
- Хто ў бары, хто ў лесе, прыйдзі ка мне нанач!  
I раптам да яе данеслася:  
- Я ў бары, я ў лесе, іду к табе нанач!  
Узрадавалася Маша, пачала крапчэй зваць:  
- Хто ў бары, хто ў лесе, прыйдзі ка мне нанач!  
— Я ў бары, я ў лесе, іду к табе нанач.  
Глядзіць Маша, а з лесу вылазіць вялізны мядзведзь. Страшна дзевачцы стала, але ж думае, не адна буду.  
Мядзведзь ёй і кажа:  
- Пайшлі да мяне жыць.  
Што зробіш, трэба ісці. Прывёў мядзведзь дзевачку ў бярлогу. А там цёмна, гразна. Узялася Маша, прыбрала ўсё. Дала мядзведзю чарніц і хлеба, які брала з сабой у лес. Наеўся мядзведзь і загадаў слаць пасцель.  
- А як мне слаць? — пытае дзевачка.  
- Рад камення, рад палення, ступу пад голаву, карытам накрыцца.  
Цяжка было дзевачцы, але ж паслала, мядзведзь і заснуў. А Маша расплакалася, яшчэ страшней ёй стала, дамоў захацелася. Але як дабрацца ў вёску?  
А жыла ў бярлозе пад печкай мышка. Яна таксама баялася мядзведзя. Маша дала ёй хлебныя крошкі. Паела мышка і кажа:  
— Не плач, Маша, я цябе завяду дамоў.  
Узрадавалася дзевачка і хуценька, пакуль спаў мядзведзь, выслізнула з мышкай з бярлогі.  
Вывела мышка Машу з лесу, прывяла дахаты. Узрадаваліся бацькі. Накармілі мышку і вырашылі пакінуць яе ў сябе. 3 той пары і жывуць мышы побач з чалавекам.  

 
Запісала Л.М. Драбовіч ад А.А. Мароз, жыхаркі в. Сцяпанаўка. 

    Пчала і муха 

Жылі-былі пчала і муха. Пчала з ранку да вечара па лугах лятала, мёд зьбірала. А муха мёд толькі есьці любілі. Дзе мёдам запахне, там і яна. А дзе мёду не чуваць, там муха ня хоча нават пераначаваць.  
Аднаго разу прысела муха адпачыць на зялёным лузе. Сонейка муху прыгравае, лёгкі ветрык абвявае. Кругом кветкі цьвітуць, шустрыя конікі скачуць. У небе птушкі песенькі сьпяваюць.  
Задумалася муха: як добра на сьвеце жыць!  
Думала-думала, ды задрамала.  
А ў гэты час над лугам пчала пралятала. Ляціць, гудзе, мёд у вулей нясе. Цяжка ёй, аж стогне небарака.  
Прахапілася муха ды як закрычыць на пчалу:  
— Ах ты сякая-такая! Чаго тут над вухам стогнеш, мне спаць не даеш!  
— Выбачай, — сказала пчала. — Я шмат мёду нясу, дык і стагну.  
— Ха-ха, — засьмяямлася муха, — шмат мёду нясеш, а сама, нябось, галодная: вунь якая худая — адны косьці...  
— Праўда, — адказвае пчала, — мы, пчолы, зьбіраем пуды, а самі худы.  
— А чаму ж вы худы? І мёд у вас, і вашчына ў вас...  
— Дык жа мёд мы зьбіраем ня толькі для сябе, а і сваім дзеткам, і гаспадару, які нам хату зрабіў, даглядае нас.  
— Чакай, чакай, — кажа муха, — я нешта не зусім цябе разумею: як гэта можна зьбіраць мёд для іншых? Мы, мухі, так не робім. Мы толькі гатовага мёду шукаем.  
— Ат, — замахала крыльцамі пчала, — няма мне калі з табой гаманіць: трэба хутчэй дадому сьпяшацца, мядовую кашку дзеткам варыць.  
— А дзе возьмеш ты мядовую кашку?  
— На сябе вязу.  
— У чым?  
— У вазку, у палазку і за пазушкай.  
Загула пчала ды паляцела ў свой вулей. 

Лёгкі хлеб 

Касіў на лузе касец. Змарыўся і сеў пад кустом адпачыць. Дастаў торбачку, разьвязаў і пачаў есьці.  
Выйшаў зь лесу галодны воўк. Бачыць — касец пад кустом сядзіць і нешта есьць. Падыйшоў да яго воўк:  
— Ты што ясі, чалавеча?  
— Хлеб, — адказвае касец.  
— А ён смачны?  
— Дзіва што смачны!  
— Дай мне пакаштаваць.  
— Калі ласка!  
Адламаў касец кавалак хлеба і даў ваўку.  
Спадабаўся ваўку хлеб. Ён і кажа:  
— Хацеў бы я кожны дзень хлеб есьці, але дзе мне яго дастаць? Парай, чалавеча!  
— Добра, — кажа касец, — навучу цябе, дзе і як хлеб даставаць.  
І пачаў ён вучыць ваўка:  
— Перш-наперш трэба зямлю ўзараць...  
— Тады і хлеб будзе?  
— Не, брат, пачакай. Потым трэба зямлю забаранаваць...  
— І можна хлеб есьці? — замахаў воўк хвастом.  
— Што ты, пачакай яшчэ. Раней трэба жыта пасеяць...  
— Тады будзе хлеб? — аблізнуўся воўк.  
— Не яшчэ. Дачакайся, пакуль жыта ўзыдзе, халодную зіму перазімуе, вясной вырасьце, потым закрасуе, потым пачне наліваць зярняты, потым сьпець...  
— Ох, — уздыхнуў воўк, — вельмі ж доўга чакаць. Але цяпер-то ўжо я наемся хлеба ўволю!  
— Дзе там наясіся! — перапыняе касец. — Рана яшчэ. Спачатку сьпелае жыта трэба зжаць, потым у снапы зьвязаць, снапы ў бабкі паставіць. Вецер іх правее, сонейка прасушыць, тады вязі іх на ток...  
— І есьці хлеб буду?  
— Які нецярплівы! Спачатку трэба снапы абмалаціць, зярняты ў мяхі сабраць, мяхі ў млын завезьці, ды мукі намалоць...  
— І ўсё?  
— Не, ня ўсё. Муку трэба замясіць у дзяжы і чакаць, пакуль цеста падыдзе. Тады ў гарачую печ пасадзіць.  
— І сьпячэцца хлеб?  
— Але, сьпячэцца хлеб. Вось тады і наясіся яго, — скончыў касец навуку.  
Задумаўся воўк, потым пачухаў лапай патыліцу і кажа:  
— Не! Гэтая работа занадта марудная і цяжкая. Лепш парай мне, чалавеча, як лягчэй яду здабываць.  
— Ну што ж, — кажа касец, — калі ня хочаш цяжкі хлеб есьці, параю табе лёгкі. Ідзі на выган, там конь пасецца.  
Пайшоў воўк на выган. Убачыў каня:  
— Конь, конь! Я цябе з'ем.  
— Што ж, — кажа конь, — еш. Толькі спачатку здымі з маіх ног падковы, каб не ламаць табе зубы аб іх.  
— І то праўда, — згадзіўся воўк.  
Нахіліўся ён падковы здымаць, а конь як стукне яму капытом у зубы...  
Перакуліўся воўк ды ходу.  
Прыбег да рэчкі. Бачыць — на беразе гусі пасуцца. "Ці ня з'есьці мне іх?" — думае, потым і кажа:  
— Гусі, гусі! Я вас з'ем.  
— Што ж, адказваюць гусі, — еш. Але спачатку зрабі нам адну паслугу перад сьмерцю.  
— Якую? — пытаецца воўк.  
— Пасьпявай нам, а мы паслухаем.  
— Гэта можна. Сьпяваць я — мастак.  
Сеў воўк на купіну, задраў галаву і давай выць. А гусі крыльлямі — мах, мах! Узьняліся й паляцелі.  
Зьлез воўк з купіны, правёў гусей вачыма і пайшоў далей ні з чым.  
Ідзе ды лае сябе апошнімі словамі: "Ці ж ня дурань я, га? Навошта я згадзіўся сьпяваць гусям? Ну, цяпер каго ні сустрэну — з'ем!"  
Толькі ён так падумаў, бачыць — ідзе па дарозе стары дзед. Воў падбег да яго:  
— Дзед, дзед! Я цябе з'ем!  
— Чаго так сьпяшацца! — кажа дзед. — Давай сьпярша табакі панюхаем.  
— А смачная яна?  
— Паспытай, дык будзеш ведаць.  
— Давай!  
Выняў дзед з кішэні капшук з табакаю, сам панюхаў і ваўку даў.  
Як нюхнуў воўк на ўсю сілу, дык цэлы капшук табакі ўдыхнуў у сябе. А потым як пачаў чхаць на ўвесь лес... Нічога ад сьлёз ня бачыць, усё чхае. Так з гадзіну чхаў, пакуль усю табаку ня вычхаў. Агледзеўся потым, а дзеда і сьлед прастыў.  
Пайшоў воўк далей.  
Ідзе ён і бачыць — на полі чарада авечак пасецца, а пастух сьпіць. Нагледзеўся воўк у чарадзе самага большага барана, схапіў яго і кажа:  
— Баран, баран! Я цябе з'ем.  
— Што ж, — кажа баран, — такая мая доля. Але каб ня мучыцца мне доўга ды і табе каб не ламаць зубы аб мае старыя косьці, стань лепш вунь у той лагчынцы і разяў рот, а я ўзьбягу на ўзгорак, разганюся і сам ускочу табе ў рот.  
— Дзякуй за параду, — сказаў воўк. — Так і зробім.  
Стаў ён у лагчынцы, разявіў рот і чакае. А баран узбег на горку, разагнаўся ды — трах! — рагамі ваўка ў галаву. Аж іскры пасыпаліся з вачэй у ваўка, сьвету ён ня ўбачыў.  
Ачухаўся воўк, пакруціў галавою і разважае:  
— Цікава: з'еў я яго ці не?  
А тым часам касец скончыў работу ды ідзе дахаты.  
Пачуў ён воўкавы словы і кажа:  
— З'есьці ня з'еў, але паспытаў лёгкага хлеба.  

"Вясёлка" - часопiс для дзяцей i iх бацькоў

http://www.veselka.by

"Буся" - чытанка-маляванка для дашкольнікаў

http://www.veselka.by

Народныя казкі для дзетак ад ЮНІСЕФ

https://kazki.unicef.by

Вершы.ru - нацыянальны паэтычны партал, на якiм вы знойдзеце вершы для дзяцей на беларускай мове

http://www.vershy.ru/category/vershy-dlya-dzyatsei

Казкi беларускiя

http://kazki.by